Szlak Obiektów Zabytkowych
Punkt 1: POMNIK na Placu Wolności
W centralnym miejscu placu stoi pomnik poświęcony Żołnierzowi Polskiemu.
W centralnym miejscu placu stoi pomnik poświęcony Żołnierzowi Polskiemu.
Punkt 2: PAŁAC MÜSHAMA, ul. Kościuszki 2
Budynek eklektyczny z cegły licówki z bogatym tynkowym detalem architektonicznym, nawiązujący do tradycji renesansu francuskiego wybudowany został ok. 1894 roku, prawdopodobnie wg projektu Antoniego Olszakowskiego dla Hugona Müshama - założyciela fabryki maszyn i narzędzi rolniczych z 1893 roku. Po wojnie użytkowany przez Kujawskie Zakłady Maszyn Rolniczych. W 1993 r. odkupiony został od Urzędu Miejskiego i przeszedł w prywatne ręce.
Budynek eklektyczny z cegły licówki z bogatym tynkowym detalem architektonicznym, nawiązujący do tradycji renesansu francuskiego wybudowany został ok. 1894 roku, prawdopodobnie wg projektu Antoniego Olszakowskiego dla Hugona Müshama - założyciela fabryki maszyn i narzędzi rolniczych z 1893 roku. Po wojnie użytkowany przez Kujawskie Zakłady Maszyn Rolniczych. W 1993 r. odkupiony został od Urzędu Miejskiego i przeszedł w prywatne ręce.
Punkt 3: KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. FRANICISZKANÓW REFORMATÓW PW. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH, pl. Wolności 6
Barokowy z reminiscencjami gotyckimi (i neobarokową nawą boczną) zespół klasztorny powstał w latach 1639-1644 z fundacji Wojciecha i jego żony Doroty z Rogalińskich Romantowskich, włocławskich mieszczan, dla konwentu franciszkanów-reformatów, sprowadzonych do Włocławka w 1625 roku przez biskupa Andrzeja Lipskiego. Kościół od 1969 roku pełni funkcję parafialnego. Wyposażenie wnętrz kościoła jest barokowe i rokokowe. Zespół klasztorny otacza mur z bramą, pochodzący z 1797 roku.
Barokowy z reminiscencjami gotyckimi (i neobarokową nawą boczną) zespół klasztorny powstał w latach 1639-1644 z fundacji Wojciecha i jego żony Doroty z Rogalińskich Romantowskich, włocławskich mieszczan, dla konwentu franciszkanów-reformatów, sprowadzonych do Włocławka w 1625 roku przez biskupa Andrzeja Lipskiego. Kościół od 1969 roku pełni funkcję parafialnego. Wyposażenie wnętrz kościoła jest barokowe i rokokowe. Zespół klasztorny otacza mur z bramą, pochodzący z 1797 roku.
Punkt 4: ZESPÓŁ KOŚCIOŁA EWANGELICKO-AUGSBURSKIEGO, ul. Brzeska 20 i 22
Zespół składa się z kościoła, ogrodzenia i plebanii. Neogotycki kościół wybudowany został w latach 1882-4 wg projektu Franciszka Tournellea. Posiada jednolite, neogotyckie wyposażenie wnętrza. Ołtarz, ambona i organy wykonane zostały w firmie "Schlag i Synowie" ze Świdnicy. Plebania parterowa o skromnych cechach klasycyzmu wybudowana została ok. połowy XIX w., a przebudowana w 1881 roku. Ogrodzenie z kutego żelaza pochodzi z 1897 roku. Kierując się wzdłuż ul. Brzeskiej dotrzeć można do kolejnego punktu: zabytkowego kościoła św. Witalisa, który znajduje się w kompleksie zabudowań Wyższego Seminarium Duchownego.
Zespół składa się z kościoła, ogrodzenia i plebanii. Neogotycki kościół wybudowany został w latach 1882-4 wg projektu Franciszka Tournellea. Posiada jednolite, neogotyckie wyposażenie wnętrza. Ołtarz, ambona i organy wykonane zostały w firmie "Schlag i Synowie" ze Świdnicy. Plebania parterowa o skromnych cechach klasycyzmu wybudowana została ok. połowy XIX w., a przebudowana w 1881 roku. Ogrodzenie z kutego żelaza pochodzi z 1897 roku. Kierując się wzdłuż ul. Brzeskiej dotrzeć można do kolejnego punktu: zabytkowego kościoła św. Witalisa, który znajduje się w kompleksie zabudowań Wyższego Seminarium Duchownego.
Punkt 5: KOŚCIÓŁ św. WITALISA
Kościół gotycki, najstarszy zabytek Włocławka, ufundowany w 1330 roku przez biskupa Macieja z Gołańczy. Do 1411 roku pełnił funkcję zastępczej katedry (po spaleniu w 1329 roku przez Krzyżaków romańskiej świątyni). W 1569 roku przeznaczony został na kościół seminaryjny (tę funkcję pełni do dnia dzisiejszego). W 1843 roku połączony został ścianą zachodnią z budynkiem seminarium. Na wyposażeniu kościoła znajduje się umieszczone w ołtarzu głównym bezcenne dzieło sztuki gotyckiej: tryptyk z 1460 roku z przedstawieniem koronacji Najświętszej Marii Panny.
Kościół gotycki, najstarszy zabytek Włocławka, ufundowany w 1330 roku przez biskupa Macieja z Gołańczy. Do 1411 roku pełnił funkcję zastępczej katedry (po spaleniu w 1329 roku przez Krzyżaków romańskiej świątyni). W 1569 roku przeznaczony został na kościół seminaryjny (tę funkcję pełni do dnia dzisiejszego). W 1843 roku połączony został ścianą zachodnią z budynkiem seminarium. Na wyposażeniu kościoła znajduje się umieszczone w ołtarzu głównym bezcenne dzieło sztuki gotyckiej: tryptyk z 1460 roku z przedstawieniem koronacji Najświętszej Marii Panny.
Punkt 6: WYŻSZE SEMINARIUM DUCHOWNE, ul. Karnkowskiego 3
Zespół budynków z lat 1843, 1882-1900 (przebudowa) i lat 80. XX wieku w historyzującym stylu z przewagą neogotyku. Bibliotekę zaprojektował Jan Aleksander Ciunkiewicz, prawdopodobnie w 1843 roku. Rozbudowy z lat 1882-1900 prowadzono według projektu Konstantego Wojciechowskiego. W latach 1981-1982 od zachodu dobudowano dodatkowe skrzydło.
Zespół budynków z lat 1843, 1882-1900 (przebudowa) i lat 80. XX wieku w historyzującym stylu z przewagą neogotyku. Bibliotekę zaprojektował Jan Aleksander Ciunkiewicz, prawdopodobnie w 1843 roku. Rozbudowy z lat 1882-1900 prowadzono według projektu Konstantego Wojciechowskiego. W latach 1981-1982 od zachodu dobudowano dodatkowe skrzydło.
Punkt 7: PRAŁATÓWKA, pl. Kopernika 7
Murowany budynek z 1801 roku o skromnych cechach klasycyzmu, posadowiony na starszym podpiwniczeniu, być może z XVI wieku, wchodził w skład kanonii otaczających katedrę.
Murowany budynek z 1801 roku o skromnych cechach klasycyzmu, posadowiony na starszym podpiwniczeniu, być może z XVI wieku, wchodził w skład kanonii otaczających katedrę.
Punkt 8: BAZYLIKA KATEDRALNA WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY, pl. Kopernika 7
Gotycki kościół katedralny z 1340-1411 roku ufundowany został przez biskupa Macieja z Gołańczy. W ciągu wieków wielokrotnie był rozbudowywany. Rozpoczęta w 1890 roku restauracja katedry według projektu Konstantego Wojciechowskiego silnie przekształciła kościół w duchu neogotyckim. W 1907 roku papież Pius X nadał katedrze godność bazyliki mniejszej. W 1991 roku w świątyni gościł papież Jan Paweł II. Wyposażenie stanowią wybitne dzieła sztuki sakralnej: gotycki witraż z 1360 roku ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu, późnogotycki (z 1475 roku) obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, późnorenesansowy obraz Ukrzyżowanie autorstwa Juana Correa de Vivar z Toledo, nagrobek biskupa Krzesława z Kurozwęk, wykonany na Węgrzech w 1516 roku przez artystę włoskiego Jana Florentczyka, cztery obrazy wczesnobarokowe (z 1639 roku). malowane na blasze miedzianej przez Bartłomieja Strobla z głównym obrazem przedstawiającym Wniebowzięcie Najświętszej Panny Marii z Chrystusem i aniołami, tzw. Krzyż Tumski z 1610 roku, stalle barokowe z 1683 roku, secesyjne witraże projektu Józefa Mehoffera, pochodzące z lat 1937-9.
Gotycki kościół katedralny z 1340-1411 roku ufundowany został przez biskupa Macieja z Gołańczy. W ciągu wieków wielokrotnie był rozbudowywany. Rozpoczęta w 1890 roku restauracja katedry według projektu Konstantego Wojciechowskiego silnie przekształciła kościół w duchu neogotyckim. W 1907 roku papież Pius X nadał katedrze godność bazyliki mniejszej. W 1991 roku w świątyni gościł papież Jan Paweł II. Wyposażenie stanowią wybitne dzieła sztuki sakralnej: gotycki witraż z 1360 roku ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu, późnogotycki (z 1475 roku) obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, późnorenesansowy obraz Ukrzyżowanie autorstwa Juana Correa de Vivar z Toledo, nagrobek biskupa Krzesława z Kurozwęk, wykonany na Węgrzech w 1516 roku przez artystę włoskiego Jana Florentczyka, cztery obrazy wczesnobarokowe (z 1639 roku). malowane na blasze miedzianej przez Bartłomieja Strobla z głównym obrazem przedstawiającym Wniebowzięcie Najświętszej Panny Marii z Chrystusem i aniołami, tzw. Krzyż Tumski z 1610 roku, stalle barokowe z 1683 roku, secesyjne witraże projektu Józefa Mehoffera, pochodzące z lat 1937-9.
Punkt 9: PARK MIEJSKI IM. HENRYKA SIENKIEWICZA
Park założony został w 1870 roku i jest jednym z najstarszych parków miejskich w Polsce. Powierzchnia parku wynosi 40,18 ha. Wśród rosnących w parku 65 gatunków drzew, większość stanowią drzewa liściaste, takie jak topola kanadyjska, lipa krymska, orzech czarny, dąb burgundzki, skrzydłoorzech kaukaski. W centralnej części parku znajduje się popiersie Henryka Sienkiewicza, dłuta artysty rzeźbiarza Stanisława Słoniny.
Park założony został w 1870 roku i jest jednym z najstarszych parków miejskich w Polsce. Powierzchnia parku wynosi 40,18 ha. Wśród rosnących w parku 65 gatunków drzew, większość stanowią drzewa liściaste, takie jak topola kanadyjska, lipa krymska, orzech czarny, dąb burgundzki, skrzydłoorzech kaukaski. W centralnej części parku znajduje się popiersie Henryka Sienkiewicza, dłuta artysty rzeźbiarza Stanisława Słoniny.
Punkt 10: CZARNY SPICHRZ, ul. Piwna 4
Drewniany spichlerz konstrukcji zrębowej, ze szczytem konstrukcji szkieletowej, dwukondygnacyjny (z trzecią kondygnacją w poddaszu) wybudowany został na początku XIX wieku do celów magazynowych. Spichlerz był wymieniany w pierwszym spisie budynków Fabryki Cykorii "F. Bohm i S-ka", założonej w 1814 roku. Po wojnie użytkowany był przez Kujawskie Zakłady Koncentratów Spożywczych (obecnie "Delecta"). W 1980 roku przeprowadzono remont kapitalny obiektu oraz dokonano jego adaptacji do celów kulturalno-oświatowych dla potrzeb Dobrzyńsko Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego.
Drewniany spichlerz konstrukcji zrębowej, ze szczytem konstrukcji szkieletowej, dwukondygnacyjny (z trzecią kondygnacją w poddaszu) wybudowany został na początku XIX wieku do celów magazynowych. Spichlerz był wymieniany w pierwszym spisie budynków Fabryki Cykorii "F. Bohm i S-ka", założonej w 1814 roku. Po wojnie użytkowany był przez Kujawskie Zakłady Koncentratów Spożywczych (obecnie "Delecta"). W 1980 roku przeprowadzono remont kapitalny obiektu oraz dokonano jego adaptacji do celów kulturalno-oświatowych dla potrzeb Dobrzyńsko Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego.
Punkt 11: DELECTA SA, ul. Wyszyńskiego 14
Początki firmy "Delecta" sięgają roku 1816, kiedy to bracia Ferdynand i Wilhem Bohm założycieli pierwszą na ziemiach polskich fabrykę cykorii pod nazwą "Fabryka Cykorii Ferdynand Bohm and CO.". W 1996 roku "Delecta" stała się częścią międzynarodowego koncernu RIEBER&SON z siedzibą w Bergen (Norwegia).
Początki firmy "Delecta" sięgają roku 1816, kiedy to bracia Ferdynand i Wilhem Bohm założycieli pierwszą na ziemiach polskich fabrykę cykorii pod nazwą "Fabryka Cykorii Ferdynand Bohm and CO.". W 1996 roku "Delecta" stała się częścią międzynarodowego koncernu RIEBER&SON z siedzibą w Bergen (Norwegia).
Punkt 12: WŁOCŁAWSKIE TOWARZYSTWO WIOŚLARSKIE, ul. Piwna 3
Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie powstało w 1886 roku, jako jedno z pierwszych w Polsce. Organizowane we Włocławku w końcu XIX i początkach XX w. zawody wioślarskie przeszły do historii jako jedne z największych wydarzeń sportowych w Polsce.
Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie powstało w 1886 roku, jako jedno z pierwszych w Polsce. Organizowane we Włocławku w końcu XIX i początkach XX w. zawody wioślarskie przeszły do historii jako jedne z największych wydarzeń sportowych w Polsce.
Punkt 13: PRZYSTAŃ WODNA PTTK, ul. Piwna 1
Od 1949 roku działa na przzystani Włocławski Klub Wodniaków PTTK. Od 1986 roku teren jest własnością Oddziału Kujawskiego PTTK we Włocławku.
Od 1949 roku działa na przzystani Włocławski Klub Wodniaków PTTK. Od 1986 roku teren jest własnością Oddziału Kujawskiego PTTK we Włocławku.
Punkt 14: DAWNA KANONIA, ul. Gdańska 8
Zbudowana została w 1649 roku z fundacji kanonika Stanisława Orłowskiego. Jest to jeden z najstarszych świeckich obiektów zachowanych w mieście, który jednak ze względu na liczne przebudowy zatracił zupełnie cechy stylowe.
Zbudowana została w 1649 roku z fundacji kanonika Stanisława Orłowskiego. Jest to jeden z najstarszych świeckich obiektów zachowanych w mieście, który jednak ze względu na liczne przebudowy zatracił zupełnie cechy stylowe.
Punkt 15: PAŁAC BISKUPI, ul. Gdańska 2
Murowany zamek usytuowany został w miejscu grodu obronnego z X-XIII wieku, z wykorzystaniem murów zamku książęcego z XIV wieku, a później biskupiego do XVIII wieku. Całkowitą przebudowę przeszedł w 1861 roku i na jej skutek nabrał charakteru klasycystycznej rezydencji. W 1925 roku został odbudowany (po pożarze w 1920 roku) i przeznaczony na siedzibę kurii i rezydencję biskupa. W trakcie badań archeologicznych w latach 1989-1993 odkryto m.in. zamkowy mur obwodowy od strony zachodniej i relikty baszty znanej z rysunku A. Boota z 1632 roku.
Murowany zamek usytuowany został w miejscu grodu obronnego z X-XIII wieku, z wykorzystaniem murów zamku książęcego z XIV wieku, a później biskupiego do XVIII wieku. Całkowitą przebudowę przeszedł w 1861 roku i na jej skutek nabrał charakteru klasycystycznej rezydencji. W 1925 roku został odbudowany (po pożarze w 1920 roku) i przeznaczony na siedzibę kurii i rezydencję biskupa. W trakcie badań archeologicznych w latach 1989-1993 odkryto m.in. zamkowy mur obwodowy od strony zachodniej i relikty baszty znanej z rysunku A. Boota z 1632 roku.
Punkt 16: BULWARY im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Od Pałacu Biskupiego wzdłuż rzeki w kierunku wschodnim ciągną się nadwiślańskie bulwary. Na ich końcu znajduje się doskonały punkt widokowy (ukazujący panoramę zapory) oraz krzyż upamiętniający męczeńską śmierć ks. Jerzego Popiełuszki.
Od Pałacu Biskupiego wzdłuż rzeki w kierunku wschodnim ciągną się nadwiślańskie bulwary. Na ich końcu znajduje się doskonały punkt widokowy (ukazujący panoramę zapory) oraz krzyż upamiętniający męczeńską śmierć ks. Jerzego Popiełuszki.
Punkt 17: KOŚCIÓŁ PARAFIALNY ŚW. JANA CHRZCICIELA, ul. św. Jana 3
Późnogotycki kościół z renesansowymi i barokowymi przybudówkami wzniesiony został w 1538 roku. W 1565 roku dodano kaplicę Jedenastu Tysięcy Dziewic (powstała z fundacji mieszczanina Wojciecha Kattenberga Kokoszki), zaprojektowaną być może przez Jana Baptystę Wenecjanina. W XVII wieku kościół był restaurowany z inicjatywy księdza Tomasza Wojtowicza; w latach 1844-46 odbyła się kolejna restauracja, staraniem księdza Szymona Nowakowskiego. Wyposażenie kościoła jest barokowe i rokokowe. W ścianie od strony Wisły wmurowane są trzy pociski, które wystrzeliły wojska bolszewickie w kierunku świątyni podczas działań wojennych w 1920 roku.
Późnogotycki kościół z renesansowymi i barokowymi przybudówkami wzniesiony został w 1538 roku. W 1565 roku dodano kaplicę Jedenastu Tysięcy Dziewic (powstała z fundacji mieszczanina Wojciecha Kattenberga Kokoszki), zaprojektowaną być może przez Jana Baptystę Wenecjanina. W XVII wieku kościół był restaurowany z inicjatywy księdza Tomasza Wojtowicza; w latach 1844-46 odbyła się kolejna restauracja, staraniem księdza Szymona Nowakowskiego. Wyposażenie kościoła jest barokowe i rokokowe. W ścianie od strony Wisły wmurowane są trzy pociski, które wystrzeliły wojska bolszewickie w kierunku świątyni podczas działań wojennych w 1920 roku.
Punkt 18: KAMIENICZKI, Stary Rynek nr 14 i 15
Budynki te należą do grupy zaledwie kilku obiektów z XVIII w., zachowanych we Włocławku. W latach 1966-1972 w obydwu kamieniczkach przeprowadzono kapitalny remont z rekonstrukcją pierwotnego układu wnętrz. W 1972 roku w kamieniczkach powstało Muzeum Historii Włocławka.
Budynki te należą do grupy zaledwie kilku obiektów z XVIII w., zachowanych we Włocławku. W latach 1966-1972 w obydwu kamieniczkach przeprowadzono kapitalny remont z rekonstrukcją pierwotnego układu wnętrz. W 1972 roku w kamieniczkach powstało Muzeum Historii Włocławka.
Punkt 19: BUDYNEK DAWNEGO STAROSTWA, ul. 3 Maja 17
Klasycystyczny budynek wzniesiony został w I połowie XIX w. według projektu Stefana Koźmińskiego, budowniczego obwodu kujawskiego. W 1851 roku obiekt przebudowano zgodnie z projektem Franciszka Tournellea. Zmieniono elewację frontową od ulicy 3 Maja i skrzydło ciągnące się wzdłuż ul. Żabiej. Obecnie budynek ten jest siedzibą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
Klasycystyczny budynek wzniesiony został w I połowie XIX w. według projektu Stefana Koźmińskiego, budowniczego obwodu kujawskiego. W 1851 roku obiekt przebudowano zgodnie z projektem Franciszka Tournellea. Zmieniono elewację frontową od ulicy 3 Maja i skrzydło ciągnące się wzdłuż ul. Żabiej. Obecnie budynek ten jest siedzibą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
Punkt 20: BUDYNEK REMIZY STRAŻY POŻARNEJ, ul. Żabia 8
Budynek neogotycki, murowany z cegły licówki z pięciokondygnacyjną wieżą zegarową zbudowany został w 1909 roku i należał do Komendy Straży Pożarnej. W pomieszczeniach na pierwszym piętrze znajdowało się Muzeum Straży Pożarnej, wewnątrz podziwiać można zrekonstruowane malowidło „Wyjazd do pożaru”. Obecnie znajduje się tu Oddział Włocławskiego Centrum Kultury.
Budynek neogotycki, murowany z cegły licówki z pięciokondygnacyjną wieżą zegarową zbudowany został w 1909 roku i należał do Komendy Straży Pożarnej. W pomieszczeniach na pierwszym piętrze znajdowało się Muzeum Straży Pożarnej, wewnątrz podziwiać można zrekonstruowane malowidło „Wyjazd do pożaru”. Obecnie znajduje się tu Oddział Włocławskiego Centrum Kultury.
Punkt 21: KAMIENICE przy ul. Królewieckiej 12,14,16
Najstarszymi domami na tej ulicy są trzy klasycystyczne domy z początku XIX wieku. Budynki te są wolnostojące, parterowe z poddaszami, z wysuniętym niewielkim ryzalitem w części środkowej fasady. W domu oznaczonym nr 14 mieściła się w latach 1821-1822 loża masońska. W jednym z domów była siedziba prywatnej szkoły początkowej prowadzonej przez E. Usakiewicza, do której uczęszczał Jan Nagórski - sławny włocławianin, pilot, który pierwszy w świecie dokonał lotów polarnych na hydroplanie.
Najstarszymi domami na tej ulicy są trzy klasycystyczne domy z początku XIX wieku. Budynki te są wolnostojące, parterowe z poddaszami, z wysuniętym niewielkim ryzalitem w części środkowej fasady. W domu oznaczonym nr 14 mieściła się w latach 1821-1822 loża masońska. W jednym z domów była siedziba prywatnej szkoły początkowej prowadzonej przez E. Usakiewicza, do której uczęszczał Jan Nagórski - sławny włocławianin, pilot, który pierwszy w świecie dokonał lotów polarnych na hydroplanie.